Sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất và trao đổi hàng hóa đã tạo cho nhân loại một công cụ phục vụ cho hoạt động kinh tế quan trọng đó chính là tiền tệ. Và chính tiền tệ đã và đang đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế của con người. Có thể nói tiền tệ đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế và nó đã trở thành một công cụ quản lý nền kinh tế hữu hiệu. Trong bài viết này chúng ta hãy cùng tìm hiểu cụ thể hơn về tiền tệ là gì, các hình thái tiền tệ nhé.
Tiền tệ là gì?
Tiền tệ là định nghĩa cho bất kỳ loại tiền nào được sử dụng để lưu thông trên toàn thế giới. Các loại tiền tệ được làm từ nhiều vật liệu khác nhau như giấy, polime hoặc kim loại. Và tiền tệ thường được ban hành và duy trì bởi một cơ quan quản lý của quốc gia hay liên minh, khu vực. Điều này có nghĩa là giá trị của đồng tiền không đến từ vật liệu được tạo ra, mà bằng giá trị mà nó đại diện theo nền kinh tế và tổ chức phát hành.
Xem thêm: THỜI GIÁ TIỀN TỆ
Các loại hình thái tiền tệ
Theo tiến trình lịch sử, tiền tệ đã trải qua bốn hình thái: tiền hàng hóa, tiền quy ước, tiền qua ngân hàng và tiền điện tử.
Tiền hàng hoá
Tiền hàng hóa là một loại hàng hóa nào đó được công nhận để làm vật trung gian cho việc giao dịch mua bán hàng hóa.
Ban đầu người ta sử dụng các loại hàng hóa thông dụng trong trao đổi như lúa mì, súc vật… Nhưng việc trao đổi này đem tới nhiều bất tiện, do tiền hàng hóa chỉ được chấp nhận trong một nhóm người hay trong một địa phương; nó còn không thuận tiện cho việc di chuyển, và trong nhiều trường hợp khó phân chia thành nhiều đơn vị cần thiết.
Tiền kim loại được sử dụng lần lượt đồng, bạc, vàng, do có nhiều ưu điểm hơn các kim loại khác.
Nguyên tắc chung của tiền hàng hóa là giá trị của tiền bằng với giá trị của vật dùng làm tiền.
- Ưu điểm: Những hàng hóa được chọn làm tiền tệ có giá trị sử dụng cần thiết chung cho nhiều người. Và mang tính chất phổ biến, có thể bảo tồn lâu, đặc trưng cho địa phương, khu vực diễn ra trao đổi.
- Nhược điểm: Không đồng nhất, dễ hư hỏng; khó phân chia hay gộp lại, khó bảo quản cũng như vận chuyển. Và nó còn mang tính khu vực, địa phương…
Tiền quy ước (tiền pháp định)
Tiền quy ước hay tiền pháp định là loại tiền được lưu hành do quy định của nhà nước. Nó được gọi là tiền quy ước bởi vì giá trị ghi trên bề mặt đồng tiền chỉ là giá trị tượng trưng; tức là lớn hơn hay nhỏ hơn so với giá trị của vật dùng làm tiền. Nó biểu thị cho một lượng giá trị nào đó mà mọi người thừa nhận chúng và tin vào đó để sử dụng.
Tham khảo: PHÂN BIỆT TÀI CHÍNH VÀ TIỀN TỆ
Sự khác nhau cơ bản giữa tiền hàng hóa và pháp định là đối với tiền pháp định giá trị của tiền tệ lớn hơn giá trị của vật dùng làm tiền; còn đối với tiền hàng hóa thì hai giá trị đó phải bằng nhau.
Tiền quy ước cũng có hai dạng:
- Tiền kim loại
- Tiền giấy
Cả hai loại này đều đang được lưu hành trên thế giới. Tiền kim loại, trước đây người ta sử dụng các loại kim loại quý như vàng, bạc…. Còn về sau sử dụng loại kim loại rẻ hơn, tiền được sử dụng nhiều hơn.
Tại nước ta hiện nay, tiền xu các loại đang được sử dụng trong lưu thông. Đây cũng cũng là dạng tiền kim loại như nhiều nước trên thế giới đang sử dụng.
Đối với tiền giấy có hai loại tiền giấy khả hoán và tiền giấy không khả hoán.
Tiền giấy khả hoán xuất hiện vào thế kỉ XVII, lần đầu tiên do ngân hàng Amsterdam của Hà Lan thực hiện. Đối với loại tiền khả hoán này thì khi có một lượng tiền nào đó bạn có thể đến nơi mà chính phủ quy định đổi lấy một lượng vàng hoặc bạc tương đương. Lượng quy kim đó được căn cứ vào bản vị tiền tệ, là lượng mà Chính phủ dùng để định nghĩa giá trị một đơn vị tiền tệ của quốc gia.
Việc sử dụng tiền khả hoán đòi hỏi chính phủ có một lượng dự trữ vàng hoặc bạc tương đương với lượng tiền phát hành. Mục đích của chế độ phát hành này là muốn bảo đảm giá trị của đồng tiền đang lưu hành.
Trong thực tế việc này không phải lúc nào cũng thực hiện được. Đến giữa những năm 1930, hầu như đa số các quốc gia đều bỏ chế độ tiền giấy khả hoán chuyển sang sử dụng tiền giấy bất khả hoán.
Tiền giấy bất khả hoán là loại tiền bắt buộc lưu hành, người dân không thể mang tiền giấy đến ngân hàng để đổi lấy vàng hay bạc.
- Ưu điểm: Nhẹ, dễ vận chuyển và cất trữ, có đầy đủ mệnh giá và Chính phủ tốn ít chi phí sản xuất.
- Nhược điểm: Khá cồng kềnh khi giao dịch lớn, không bền, tốn chi phí vận chuyển. Và nó có thể bị làm giả nên rủi ro, và dễ rơi vào tình trạng bất ổn (đồng tiền bị mất giá).
Tìm hiểu thêm: 5 CHỨC NĂNG CỦA TIỀN TỆ
Tiền qua ngân hàng
Tiền qua ngân hàng là tiền ký thác hay tiền ký thác không kỳ hạn sử dụng séc hay tiền ghi nợ. Tiền này được tạo ra từ tài khoản séc.
Từ nợ ở đây là chỉ khoản nợ của ngân hàng đối với người mở tài khoản séc tại ngân hàng. Khi mở tài khoản séc tức là người ta đưa vào ngân hàng một lượng ký thác không kỳ hạn. Người chủ tài khoản có thể viết một tờ séc cho mình hoặc cho một người nào đó để yêu cầu ngân hàng thanh toán một lượng tiền khi tờ séc được xuất trình và chưa quá hạn. Lượng tiền ký thác không kỳ hạn đó chính là tiền qua ngân hàng.
Tuy nhiên, bản thân những tờ séc không phải là tiền. Bởi vì khi nhận tờ séc từ tay một người nào đó thì người ta không thể dùng nó vào việc thanh toán nợ hay mua bán hàng hóa.
- Ưu điểm: Nhanh, đơn giản và an toàn, tiết kiệm chi phí giao dịch. Đặc biệt thuận lợi khi giao dịch lớn.
- Nhược điểm: Mất thời gian vận chuyển séc, kiểm tra tính hợp pháp của séc.. Vây nên không phù hợp khi cần thanh toán nhanh. Tốn kém chi phí xử lý chứng từ. Và nó cần một khoảng thời gian dài để đưa vào ứng dụng phổ biến, rộng rãi.
Tiền điện tử
Tiền điện tử là một dạng tiền kỹ thuật số có thể hoạt động như một phương tiện trao đổi và lưu trữ giá trị. Tiền điện tử hoạt động theo quy luật cung-cầu trên thị trường. Ngoài ra, tiền điện tử không bị quản lý bởi các chính phủ hay ngân hàng trung ương. Đa phần các đồng tiền điện tử đều có giới hạn trong khai thác. Đây chính là đặc điểm hạn chế lạm phát của loại tiền này.
Hệ sinh thái của tiền điện tử ngày càng hoàn thiện so với thời kỳ hình thành. Tiền điện tử đã và đang chứng minh được giá trị của mình. Với tiền điện tử, người dùng có để giao dịch nhanh chóng, an toàn và minh bạch. Bên cạnh đó, tiền điện tử cũng đem đến cơ hội đổi đời cho rất nhiều tỷ phú trên toàn cầu. Với sự xuất hiện của tiền điện tử, nó đã thúc đẩy sử phát triển của tài chính toàn cầu.
Tham khảo: CÁC CHỨC NĂNG CỦA TIỀN TỆ
Lời kết
Tóm lại, ở bất cứ nền kinh tế nào, dù ở bất cứ mức độ phát triển nào cũng có tính chất đa dạng, phong phú nhất định của nó. Vậy nên, việc tồn tại nhiều hình thái tiền tệ để thỏa mãn tất cả những nhu cầu đa dạng của xã hội, của các cá nhân là điều tất nhiên. Và bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tiền tệ là gì và các hình thái của tiền tệ. Hy vọng đã mang lại thông tin hữu ích cho bạn.
Bài viết tham khảo: