Tiền tệ đã xuất hiện từ rất lâu đời và là phương thức thanh toán không thể thiếu trong nền kinh tế hiện nay. Sự xuất hiện của tiền là một phát minh vĩ đại của loài người, nó đã làm thay đổi toàn bộ nền kinh tế – xã hội. Tiền tệ có nhiều hình thái khác nhau, trong bài viết này, Thịnh Vượng Tài Chính sẽ tổng hợp các hình thái tiền tệ ấy. Theo dõi ngay nào!
Tham khảo: CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ
Các hình thái của tiền tệ
Theo tiến trình lịch sử, tiền tệ đã trải qua bốn hình thái theo thứ tự ra đời như sau: Hóa tệ, tín tệ, bút tệ và tiền điện tử. Cụ thể về từng hình thái:
Hình thái của tiền tệ: Hóa tệ (Commodity Money)
Hóa tệ là loại tiền tệ bằng hàng hóa. Đây chính là là hình thái đầu tiên của tiền tệ và được sử dụng trong một thời gian dài. Trong các loại hàng hóa được dùng làm tiền tệ được chia làm hai loại: hàng hóa không phải kim loại (non metallic commodities); và hàng hóa kim loại (metallic commodities). Vậy nên, hóa tệ cũng được chia thành hai loại: hóa tệ không kim loại và hóa tệ kim loại:
Hóa tệ không kim loại
Có nghĩa là dùng hàng hóa không kim loại làm tiền tệ. Đây là hình thái cổ xưa nhất của tiền tệ, thường được dùng trong các xã hội cổ truyền. Tùy theo từng quốc gia, từng địa phương, mà người ta sử dụng những loại hàng hóa khác nhau làm tiền tệ. Chẳng hạn:
- Ở Hy Lạp và La Mã người ta dùng bò và cừu.
- Ở Tây Tạng, người ta dùng trà đóng thành bánh.
Hóa tệ không kim loại có nhiều bất lợi khi đóng vai trò tiền tệ như: tính chất không đồng nhất; dễ hư hỏng, khó phân chia, khó bảo quản cũng như vận chuyển. Và nó chỉ được công nhận trong từng khu vực, từng địa phương. Cho nên, hóa tệ không kim loại dần dần bị loại bỏ vì người ta bắt đầu dùng hóa tệ kim loại thay thế cho hóa tệ không kim loại.
Đọc thêm: CÁC CHỨC NĂNG CỦA TIỀN TỆ
Hóa tệ kim loại (Kim tệ)
Có nghĩa là lấy kim loại làm tiền tệ. Các kim loại được dùng làm tiền tệ gồm: vàng, bạc, đồng, kẽm, …
Nói chung, các kim loại có nhiều ưu điểm hơn hẳn hàng hóa không kim loại khi được sử dụng làm thành tiền tệ như: phẩm chất, trọng lượng có thể quy đổi chính xác hơn, dễ dàng hơn. Ngoài ra, hóa tệ kim loại hao mòn chậm hơn, dễ chia nhỏ, giá trị tương đối ít biến đổi…
Trải qua quá trình thực tiễn trao đổi và lưu thông hóa tệ kim loại thì dần dần người ta chỉ chọn hai kim loại dùng để làm tiền tệ lâu dài hơn là vàng và bạc. Lý do để vàng hay bạc trở thành tiền tệ lâu dài là vì bản thân nó có những thuận tiện mà những kim loại khác không có được như: tính đồng nhất, tính dễ chia nhỏ, tính dễ cất trữ, tính dễ lưu thông.
Hình thái của tiền tệ: Tín tệ (Token money)
Tín tệ là loại tiền mà bản thân nó không có giá trị; tuy nhiên nhờ sự tín nhiệm của mọi người mà nó được lưu dùng. Vì vậy mà nhiều lúc người ta gọi loại tiền tệ này là chỉ tệ.
Tín tệ gồm hai loại: Tín tệ kim loại và tiền giấy.
Tiền kim loại (Coin)
Tiền kim loại thuộc hình thái tín tệ khác với tiền kim loại thuộc hình thái hóa tệ ở chỗ:
- Trong hóa tệ kim loại giá trị của kim loại làm thành tiền bằng giá trị ghi trên bề mặt của đồng tiền.
- Còn ở tín tệ kim loại, giá trị chất kim loại đúc thành tiền và giá trị ghi trên bề mặt của đồng tiền không có liên hệ gì với nhau. Và có thể gắn cho nó một giá trị nào cũng được.
Tiền giấy (Paper Money or Banknotes)
Có hai loại tiền giấy: tiền giấy khả hoán và tiền giấy bất khả hoán.
- Tiền giấy khả hoán: là một mảnh giấy được in thành tiền và lưu hành. Nó thay thế cho tiền bằng vàng hay tiền bằng bạc mà người ta không gửi tại ngân hàng. Người sở hữu loại tiền này có thể đến ngân hàng để đổi lấy một số lượng vàng hay bạc tương đương với giá trị ghi trên tờ giấy. Hoặc có thể sử dụng làm tiền vào bất cứ lúc nào họ cần.
Tại phương Tây, tiền giấy khả hoán xuất hiện vào thế kỷ 17. Và ông Palmstruck, người sáng lập ra ngân hàng Stockholm của Thụy Điển vào thế kỷ 17 được công nhận là người đầu tiên sáng chế ra tiền giấy khả hoán.
Tìm hiểu thêm: SO SÁNH TÀI CHÍNH VÀ TIỀN TỆ
Ở Phương Đông, tiền giấy khả hoán xuất hiện sớm hơn hẳn ở phương Tây.
- Tiền giấy bất khả hoán: là loại tiền giấy bắt buộc lưu hành và dân chúng không thể đem nó đến ngân hàng để đổi lấy vàng hay bạc. Đấy là loại tiền giấy mà ngày nay tất cả các quốc gia trên thế giới đều sử dụng.
Tại Việt Nam, tiền giấy ra đời vào thế kỷ 15, dưới thời Hồ Quý Ly.
Tại Pháp, tiền giấy trở thành bất khả hoán năm 1720; từ năm 1848 đến năm 1850; từ năm 1870 đến năm 1875; từ năm 1914 đến năm 1828; và sau cùng kể từ ngày 01-10-1936 đến nay.
Tại Hoa Kỳ, trong thời gian nội chiến vào những năm 1862-1863, nhiều nước đã phát hành tiền giấy bất khả hoán. Sau khi nội chiến kết thúc, trở thành khả hoán kể từ năm 1879.
Cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất và cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933 là nguyên nhân chính để dẫn đến việc sử dụng tiền giấy bất khả hoán rộng khắp các nước.
Hình thái của tiền tệ: Bút tệ (Bank Money)
Bút tệ hay còn gọi là tiền ghi sổ được tạo ra khi phát tín dụng thông qua tài khoản tại ngân hàng. Vậy nên, bút tệ không có hình thái vật chất; mà nó chỉ là những con số trả tiền hay chuyển tiền thể hiện trên tài khoản ngân hàng. Thực chất, bút tệ là tiền phi vật chất, tuy nhiên nó cũng có những tính chất giống như tiền giấy là được sử dụng trong thanh toán qua những công cụ thanh toán của ngân hàng. Ví dụ như: séc, lệnh chuyển tiền…
Ngoài ra, bút tệ còn có những ưu điểm hơn hẳn tiền giấy. Đó là: an toàn hơn, chuyển đổi ra tiền giấy nhanh chóng, dễ dàng và thanh toán rất thuận tiện, kiểm nhận nhanh.
Về nguồn gốc của bút tệ thì trong kinh tế học người ta cho rằng bút tệ xuất hiện đầu tiên tại ngân hàng Anh vào giữa thế kỷ 19. Sau đó dần dần lan sang các quốc gia khác. Và hiện nay bút tệ được sử dụng rộng rãi trong các cuộc giao dịch tại các nước công nghiệp, hậu công nghiệp.
Đọc thêm: CÔNG CỤ CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ
Hình thái của tiền tệ: Tiền điện tử (Electronic Money)
Tiền điện tử là loại tiền được sử dụng qua hệ thống thanh toán tự động. Hay còn gọi là hộp ATM (Automated Teller Machine). Đây là một hệ thống máy tính được nối mạng với toàn bộ hệ thống ngân hàng trung gian và một hộp chuyển tiền của chính phủ.
Khi chúng ta đến một ngân hàng trung gian gửi tiền, ngoài việc trao cho chúng ta một chứng thư xác nhận việc gửi tiền; thì ngân hàng này sẽ trao cho chúng ta một tấm card bằng nhựa; và bên trong được mã hóa điện tử và một mật mã từ 3 đến 5 con số để sử dụng. Hai phút sau khi chúng ta gửi tiền, toàn bộ số tiền ấy cùng với mật mã và số tài khoản của chúng ta được máy tính điện tử thông báo trên toàn hệ thống (Có thể trên phạm vi các quốc gia).
Khi cần dùng tiền mặt, hoặc khi cần chuyển tiền vào tài khoản của một người nào đó… việc của chúng ta là chỉ cần nhét tấm card ấy vào khe của máy ATM. Tiếp theo là nhập mật mã, màn hình của máy tính ATM sẽ xin lệnh; và trong số tiền đã gửi chúng ta có thể rút tiền hoặc chuyển tiền qua ngân hàng.
Sau một phút, tất cả mọi việc sẽ được hoàn tất. Chúng ta sẽ có tiền mặt trong tay hoặc đã chuyển tiền xong, mẫu phiếu thông báo quyết toán của máy tính in ra ngay sau khi chúng ta rút tiền hoặc chuyển tiền.
Phiếu này cho biết rõ ngày giờ ta đã rút tiền mặt hoặc chuyển tiền; cũng như tất cả thông tin về số tài khoản, số card, số tiền đã rút hoặc đã chuyển; cũng như số tiền còn lại trong tài khoản. Tấm card này được xem là tiền, thế nhưng việc xem tấm card này là một hình thái tiền tệ vẫn chưa được thống nhất. Vì có một số quan điểm cho rằng nó chỉ là một phương tiện chi trả.
Lời kết
Tiền tệ là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong lịch sử phát triển của loài người. Ngày nay, với sự phát triển ngày càng nhanh của nền kinh tế thì tiền tệ dần trở nên phức tạp hơn ý nghĩa ban đầu của nó. Và việc tồn tại nhiều các hình thái của tiền tệ để thỏa mãn các nhu cầu đa dạng của cá nhân, của xã hội là điều cần thiết.
Trên đây là các thông tin về các hình thái của tiền tệ mà bạn đọc cần quan tâm để hiểu rõ hơn về tiền tệ. Cảm ơn các bạn đã đọc bài viết!
Bài viết tham khảo: