Trong hoạt động kinh doanh các doanh nghiệp luôn cố gắng tính toán những chi phí để đưa ra một kế hoạch tài chính hoàn hảo nhất. Bên cạnh các chi phí được xác định cụ thể thì người ta thường nhắc đến chi phí chìm, chi phí phát sinh không thể lường trước được. Vậy chi phí chìm là gì? Bẫy chi phí chìm là gì? Hãy cùng Thịnh Vượng Tài Chính tìm hiểu rõ hơn về chi phí này và sự khác nhau giữa chi phí chìm và chi phí cơ hội trong bài viết dưới đây nhé!
Chi phí chìm là gì?
Chi phí chìm (tiếng Anh là sunk cost) là một khoản chi phí đã được thanh toán và không thể phục hồi.
Trong kinh doanh, chi phí chìm có thể được hiểu chính là chi phí gần như bị mất hẳn hoàn toàn sau khi đầu tư, và việc tái đầu tư không giúp cho việc hoàn vốn.
Đối với hoạt động doanh nghiệp, chi phí chìm là những chi phí đã phát sinh do những quyết định sai lầm trong quá khứ. Dù lựa chọn bất kỳ phương án nào thì doanh nghiệp luôn phải chịu chi phí này. Vậy nên, khi lựa chọn các phương án khác nhau, chi phí chìm không được đưa ra xem xét, nó không thích hợp cho việc đưa ra những quyết định.
Tham khảo: CHI PHÍ TÀI CHÍNH LÀ GÌ?
Đặc điểm của chi phí chìm
Việc tìm hiểu rõ về những đặc điểm của chi phí chìm đối với chủ doanh nghiệp/ chủ đầu tư là vô cùng cần thiết. Điều này có thể giúp bạn đưa ra những quyết định chính xác và tránh mắc sai lầm. Về cơ bản, những đặc điểm của chi phí chìm được thể hiện như sau:
Trong kinh doanh, chi phí chìm thường không được xem là thông tin thích hợp để xem trước khi ra quyết định, bởi chi phí này là:
- Chi phí đã chi ra, hạch toán thành chi phí phát sinh.
- Chi phí không thể tránh khỏi, tất cả các khoản rủi ro đều có thể biến thành chi phí chìm.
- Chi phí chìm luôn tồn tại dưới mọi phương án, bất kể quyết định lựa chọn phương án nào thì chi phí chìm vẫn luôn luôn tồn tại.
Chi phí chìm là những chi phí không thể kiểm soát được. Đối với loại chi phí này, các nhà đầu tư, nhà quản trị không thể đưa ra những dự đoán chính xác về mức độ phát sinh của nó trong kỳ; hoặc không đủ thẩm quyền để đưa ra những phương án, chiến lược, xử lý, quyết định về loại chi phí này.
Ví dụ: Công ty CC đã chi 50 triệu đồng để mở một cửa hàng kinh doanh và làm địa điểm cho trụ sở văn phòng mới. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, có nhiều vấn đề phát sinh và công ty đang xem xét lại việc có tiếp tục mở rộng.
Vậy số tiền 50 triệu đã chi đó chính là chi phí chìm. Đồng nghĩa với việc 50 triệu phát sinh sẽ luôn có mặt trong sổ sách kế toán của công ty cho dù công ty có hoặc không kinh doanh tại địa điểm mới này.
Bẫy chi phí chìm là gì?
Tuy chi phí chìm không phải là yếu tố quan trọng và cần thiết hay mang tính bắt buộc để cân nhắc khi ra quyết định; thế nhưng nhiều nhà đầu tư vẫn xem xét đến. Vậy nên, nhà đầu tư sẽ chần chừ trong việc tham khảo, lập phương án mới; ngay cả khi biết việc từ bỏ phương án cũ sẽ có lợi hơn.
Nói một cách đơn giản, các nhà đầu tư đang theo đuổi phương án đầu tư đến cùng một cách phi lý; bất chấp cả việc kết quả không như mong đợi. Hiện tượng này gọi là bẫy chi phí chìm.
Đọc thêm: CHI PHÍ SỬ DỤNG VỐN BÌNH QUÂN (WACC)
Ví dụ: Một nhà đầu tư bỏ ra 100 triệu mua cổ phiếu của một doanh nghiệp. Sau một thời gian dài trái ngược với mong muốn ban đầu, giá trị cổ phiếu đó trên thị trường liên tục giảm và không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ tăng trở lại.
Tại thời điểm giá trị cổ phiếu chỉ còn 20 triệu, nhà đầu tư vẫn chần chừ không bán vì tiếc cho số tiền đã bỏ vào; cũng như thời gian và công sức mình bỏ ra. Đến cuối cùng, thay vì thu hồi vốn được 20 triệu; thì nhà đầu tư đã mất hết khi những cổ phiếu đang nắm giữ trong tay trở nên vô giá trị.
Nguyên nhân dẫn đến bẫy chi phí chìm là gì?
Theo một nghiên cứu của giáo sư tài chính Michael Weisbach, chi phí chìm có thể do một số nguyên nhân sau đây:
Thứ nhất, nhà đầu tư thường có xu hướng dựa vào hành vi trong quá khứ để đưa ra quyết định mà bỏ qua các thông tin phản hồi tiêu cực. Ngoài ra, dù đang thua lỗ họ vẫn muốn kiên trì với dự án. Lý do là họ cảm thấy tiếc nuối cho thời gian và số tiền đã bỏ vào phương án đầu tư cũ. Hiện tượng này còn được gọi là Ngụy biện chi phí chìm.
Thứ hai, nhà đầu tư kỳ vọng nhiều về lợi ích mà nó đem lại khi đầu tư. Thế nhưng, kết quả thực tế lại không như mong đợi. Theo đó, để hợp lý hóa hành động, họ bất chấp thiệt hại về tiền bạc và cơ hội để duy trì hoạt động đầu tư. Dưới góc độ tâm lý học, hành động này trong tâm lý học được xem như một cơ hội để giải quyết những bất hòa trong nhận thức cá nhân; và duy trì niềm tin vào quyết định ban đầu.
Thứ ba, tâm lý không bao giờ bỏ cuộc khiến cho nhà đầu tư tin tưởng rằng họ nhất định sẽ gặt hái được “quả ngọt” với sự kiên trì này của bản thân.
Các biện pháp giảm bớt chi phí chìm
Doanh nghiệp cần cân nhắc trước với các loại chi phí đem đến rủi ro cho doanh nghiệp của mình. Chi phí chìm không thích hợp và luôn bị loại bỏ, không góp phần vào việc đưa ra quyết định. Vậy nên, trong quản trị, hoạt động kinh doanh cần áp dụng các biện pháp nhằm giảm bớt chi phí chìm. Một số cách đơn giản nhất để giảm bớt chi phí các doanh nghiệp cần biết:
- Trước tiên cần phải cân nhắc, xem xét và lên kế hoạch chi phí; hay các vấn đề phát sinh trước khi đưa ra quyết định chi tiêu.
- Tiếp theo là đánh giá thường xuyên chi phí chìm bằng các biểu mẫu. Đây sẽ là cách giúp các doanh nghiệp có thể nhận diện chi phí chìm. Từ đó có hướng xử lý nhanh chóng hơn, giải quyết vấn đề tốt hơn, tránh được những quyết định từ chối.
- Tiếp đến là việc giám sát hoạt động doanh nghiệp để có thể ngăn chặn sự phát triển của chi phí chìm. Ngăn chặn sự phát triển của chi phí chìm kịp thời qua giám sát thường xuyên là cách mà các nhà quản trị doanh nghiệp cần phải nghiêm túc thực hiện.
- Việc giám sát thường xuyên chi phí chìm sẽ giúp mọi người nhận thức sự ảnh hưởng của chi phí chìm đối với những quyết định liên quan khác.
Tìm hiểu thêm: CÓ TIỀN NÊN ĐẦU TƯ GÌ VÀO THỜI ĐIỂM NÀY?
So sánh chi phí chìm và chi phí cơ hội
Chi phí chìm và chi phí cơ hội là 2 loại phí quen thuộc trong hoạt động của doanh nghiệp, phục vụ cho việc ra quyết định. Thế nhưng, về cơ bản 2 loại phí này đều có những điểm khác biệt nhau như sau:
| Tiêu chí so sánh | Chi phí chìm | Chi phí cơ hội |
| Phân loại | Là chi phí kế toán, có thể được ghi nhận trên sổ sách như chi phí khấu hao máy móc thiết bị, chi phí thuê thiết bị sản xuất,.. | Không phải chi phí kế toán |
| Cách thức ghi nhận | Bất kỳ một khoản mục chi phí nào phát sinh đều được phản ánh và theo dõi trên các sổ sách kế toán nên có thể kiểm chứng được | Bị che dấu, không được thể hiện trong các khoản chi phí kế toán, sổ sách của doanh nghiệp |
| Mức độ ảnh hưởng đến quyết định đầu tư | Trong quá trình xem xét các quyết định đầu tư; chi phí chìm dễ dàng bị loại bỏ vì đây là chi phí trong quá khứ và không thể thu hồi lại | Được xem xét đến mỗi khi doanh nghiệp lựa chọn các phương án kinh doanh, đầu tư |
| Cách thức đo lường | Đo lường chi phí trong lịch sử, hay chi phí đã trả trong thực tế | Đo lường dưới dạng khả năng tốt nhất đã bị bỏ qua chi phí kinh tế đo lường chi phí cơ hội; hoặc chi phí dưới dạng khả năng tốt nhất đã bị bỏ qua |
| Ứng dụng thực tiễn | Tuy đây là chi phí có thật thế nhưng không được tính đến mà cần được loại bỏ ra khi tính toán hiệu quả của doanh nghiệp. | Được vận dụng rất thường xuyên và rộng rãi trong đời sống kinh tế. |
Lời kết về chi phí chìm
Chi phí chìm luôn tồn tại trong mỗi dự án đầu tư, là những chi phí phát sinh không thể tránh khỏi với những sự cố, hoạt động xảy ra không mong muốn. Cho nên, chủ đầu tư/ doanh nghiệp trước tiên cần hiểu rõ về khái niệm, đặc điểm, biện pháp tránh để giảm thiểu chi phí chìm nếu xảy ra. Để từ đó xác định được điểm đầu tư cũng như đưa ra những phương án, quyết định kịp thời nhằm tránh xuất hiện chi phí chìm.
Hy vọng qua nội dung bài viết trên đây sẽ giúp bạn đọc quan tâm trang bị thêm được những kiến thức hữu ích. Cảm ơn bạn đã đọc bài viết!
Bài viết tham khảo: