Lạm phát là vấn đề quan trọng mà hầu như các quốc gia đều phải đối mặt. Bởi lạm phát có ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế. Vậy các biện pháp kiềm chế lạm phát là gì? Mời các bạn cùng tham khảo bài viết dưới đây.
Lạm phát là gì?
Khi nền kinh tế phát triển, lạm phát xảy ra do tăng chi tiêu nhưng đồng thời với đó, không tăng sản xuất hàng hóa và dịch vụ. Lúc này, giá cả tăng lên và tiền tệ trong nền kinh tế có giá trị thấp hơn trước. Có nghĩa là tiền tệ sẽ không mua nhiều hàng hóa như trước đây. Như vậy, lạm phát phản ánh sự suy giảm sức mua trên một đơn vị tiền tệ.
Lạm phát có 3 mức độ:
- Lạm phát tự nhiên: 0 – dưới 10%
- Lạm phát phi mã: 10% đến dưới 1000%
- Siêu lạm phát: trên 1000%
Nguyên nhân gây ra lạm phát
Sự gia tăng nguồn cung tiền là căn nguyên của lạm phát. Mặc dù điều này có thể diễn ra thông qua các cơ chế khác nhau trong nền kinh tế. Các cơ quan quản lý tiền tệ có thể tăng cung tiền bằng nhiều cách. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến tiền mất sức mua. Các cơ chế thúc đẩy, có 3 nguyên nhân chính dẫn đến lạm phát: lạm phát do cầu kéo, lạm phát do chi phí đẩy và lạm phát tích hợp.
Lạm phát do cầu kéo
Lạm phát do cầu kéo xảy ra khi cung tiền và tín dụng tăng lên kích thích tổng cầu về hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế tăng nhanh hơn so với khả năng sản xuất của nền kinh tế. Điều này làm tăng nhu cầu và dẫn đến tăng giá.
Khi có nhiều tiền, tâm lý người tiêu dùng tích cực dẫn đến chi tiêu cao hơn và nhu cầu gia tăng này kéo giá cả cao hơn. Nó tạo ra khoảng cách cung cầu với nhu cầu cao hơn và nguồn cung kém linh hoạt hơn, dẫn đến giá cả cao hơn.
Hiệu ứng đẩy chi phí
Lạm phát do chi phí đẩy là kết quả của sự gia tăng giá do các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất. Khi nguồn cung tiền và tín dụng bổ sung vào thị trường hàng hóa hoặc tài sản khác. Đặc biệt khi điều này đi kèm với một cú sốc kinh tế tiêu cực đối với nguồn cung các mặt hàng chính. Lúc này, chi phí cho tất cả các loại hàng hóa trung gian sẽ tăng lên.
Cuối cùng, dẫn đến chi phí cho sản phẩm hoặc dịch vụ hoàn thiện cao hơn và làm tăng giá tiêu dùng. Ví dụ, khi nguồn cung tiền mở rộng tạo ra sự bùng nổ đầu cơ về giá dầu, chi phí năng lượng của tất cả các loại hình sử dụng có thể tăng lên và góp phần làm tăng giá tiêu dùng. Nó được phản ánh trong các thước đo lạm phát khác nhau.
Lạm phát tích hợp
Lạm phát tích hợp có liên quan đến kỳ vọng thích ứng. Có nghĩa rằng mọi người kỳ vọng tỷ lệ lạm phát hiện tại sẽ tiếp tục trong tương lai. Khi giá hàng hóa và dịch vụ tăng lên, người lao động và những người khác kỳ vọng rằng họ sẽ tiếp tục tăng trong tương lai với tốc độ tương tự và yêu cầu thêm chi phí hoặc tiền lương để duy trì mức sống của họ. Tiền lương của họ tăng lên dẫn đến chi phí hàng hóa và dịch vụ cao hơn. Cứ như vậy, vòng xoáy giá tiền lương này tiếp tục diễn ra khi một yếu tố gây ra yếu tố kia và ngược lại.
Xem thêm: Mối quan hệ giữa tỷ lệ lạm phát và thị trường chứng khoán
Một số nguyên nhân khác
- Lạm phát do xuất khẩu
Lạm phát này xảy ra khi xuất khẩu tăng, sẽ có nhiều sản phẩm được thu gom cho xuất khẩu khiến lượng hàng cung cho thị trường trong nước giảm. Điều này dẫn tới tổng cầu tăng cao hơn tổng cung. Và khi hai yếu tố này mất cân bằng sẽ sinh ra lạm phát.
- Lạm phát do nhập khẩu
Lúc này giá hàng hóa nhập khẩu tăng do thuế sẽ khiến giá bán ra trong nước cũng tăng theo. Việc mức giá chung trong nước bị giá cả của hàng hóa nhập khẩu đội lên sẽ dẫn đến tình trạng lạm phát.
- Lạm phát do tiền tệ
Lúc này ngân hàng trung ương mua ngoại tệ vào để giữ cho đồng tiền trong nước không bị mất giá so với ngoại tệ. Hoặc ngân hàng trung ương mua công trái theo yêu cầu của nhà nước sẽ khiến lượng tiền trong lưu thông tăng lên. Đây chính là nguyên nhân gây ra lạm phát.
Ảnh hưởng của lạm phát đến nền kinh tế
Ảnh hưởng tiêu cực
Lạm phát tác động lên lãi suất
Ta có công thức như sau:
Lãi suất thực = Lãi suất danh nghĩa – Tỷ lệ lạm phát
Khi tỷ lệ lạm phát tăng cao, nếu muốn lãi suất ổn định và thực dương thì chính phủ thường tăng lãi suất danh nghĩa theo tỷ lệ lạm phát. Tuy nhiên, việc tăng lãi suất danh nghĩa sẽ dẫn đến hậu quả là nền kinh tế có thể bị suy thoái. Kết quả là tỷ lệ thất nghiệp gia tăng.
Lạm phát ảnh hưởng đến thu nhập thực tế
Khi lạm phát tăng mà thu nhập danh nghĩa không thay đổi sẽ khiến thu nhập thực tế của người lao động giảm xuống. Lúc này, những người đi vay tăng lãi suất danh nghĩa để bù vào tỷ lệ lạm phát tăng cao mặc dù thuế suất vẫn không tăng.
Từ đó, thu nhập ròng (thực) của người cho vay bằng thu nhập danh nghĩa trừ đi tỷ lệ lạm phát bị giảm xuống sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế xã hội. Chẳng hạn như thất nghiệp gia tăng, suy thoái kinh tế, đời sống của người lao động trở nên khó khăn dẫn đến làm giảm lòng tin của dân chúng đối với Chính phủ…
Lạm phát khiến phân phối thu nhập bất bình đẳng
Lạm phát xảy ra khiến cho những người thừa tiền vơ vét và thu gom hàng hoá, tài sản. Dẫn đến vấn nạn đầu cơ xuất hiện. Tình trạng này làm mất cân đối nghiêm trọng quan hệ cung – cầu hàng hoá trên thị trường. Kết quả là giá cả hàng hoá lại càng lên cao hơn.
Từ đó, những người dân nghèo sẽ trở nên khốn khó hơn khi không mua được những hàng hóa thiết yếu. Tạo ra một khoảng cách ngày càng lớn giữa người nghèo và người nghèo.
Ảnh hưởng tích cực
Không phải lúc nào lạm phát cũng gây hại đến nền kinh tế mà vẫn có trường hợp mang lại những tích cực nhất định. Tốc độ lạm phát ở mức vừa phải (từ 2-5% ở các nước phát triển và dưới 10% ở các nước đang phát triển) sẽ mang lại một số lợi ích cho nền kinh tế như:
- Có khả năng kích thích tiêu dùng, đầu tư, vay nợ và giảm tình trạng thất nghiệp trong xã hội.
- Cho phép chính phủ có thêm khả năng lựa chọn các công cụ kích thích đầu tư vào một số lĩnh vực kém ưu tiên. Bằng cách mở rộng tín dụng, giúp phân phối lại thu nhập và các nguồn lực trong xã hội theo các định hướng mục tiêu trong khoảng thời gian nhất định có chọn lọc.
Như vậy, khi các nước có thể duy trì, kiềm chế và điều tiết được lạm phát ở tốc độ vừa phải sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Các biện pháp kiềm chế lạm phát
Lạm phát thường được kiểm soát bởi Ngân hàng Trung ương và/hoặc chính phủ. Chính sách chính được sử dụng là chính sách tiền tệ (thay đổi lãi suất). Tuy nhiên, về lý thuyết, có nhiều công cụ để kiểm soát lạm phát bao gồm:
Chính sách tiền tệ
Trong thời kỳ kinh tế tăng trưởng nhanh, nhu cầu trong nền kinh tế có thể tăng nhanh hơn khả năng đáp ứng của nó. Điều này dẫn đến áp lực lạm phát khi các công ty phản ứng với tình trạng thiếu hụt bằng cách tăng giá. Chúng ta có thể gọi đây là lạm phát do cầu kéo. Do đó, giảm tốc độ tăng tổng cầu (AD) sẽ làm giảm áp lực lạm phát.
Ngân hàng Trung ương có thể tăng lãi suất. Lãi suất cao hơn làm cho việc đi vay đắt hơn và tiết kiệm hấp dẫn hơn. Điều này sẽ dẫn đến tăng chi tiêu và đầu tư của người tiêu dùng thấp hơn.
Lãi suất cao hơn cũng sẽ dẫn đến tỷ giá hối đoái cao hơn, giúp giảm áp lực lạm phát bằng cách:
- Làm cho hàng nhập khẩu rẻ hơn. (Giá hàng nhập khẩu thấp hơn)
- Giảm nhu cầu đối với hàng xuất khẩu.
- Tăng cường khuyến khích các nhà xuất khẩu cắt giảm chi phí.
Hãy xem thêm: Mục tiêu của chính sách tiền tệ
Chính sách mục tiêu lạm phát
Đây là một phần của chính sách tiền tệ. Nhiều quốc gia có mục tiêu lạm phát (ví dụ, mục tiêu lạm phát của Anh là 2%, +/- 1). Có nghĩa là nếu mọi người tin rằng mục tiêu lạm phát là đáng tin cậy, thì nó sẽ giúp giảm kỳ vọng lạm phát. Nếu kỳ vọng lạm phát thấp, việc kiểm soát lạm phát trở nên dễ dàng hơn.
Các nước cũng đã tạo cho Ngân hàng Trung ương độc lập trong việc thiết lập chính sách tiền tệ. Khi đó, một Ngân hàng Trung ương độc lập sẽ không bị áp lực chính trị đặt ra lãi suất thấp trước một cuộc bầu cử.
Chính sách tài khóa
Chính phủ có thể tăng thuế (như thuế thu nhập và thuế VAT) và cắt giảm chi tiêu. Điều này cải thiện tình hình ngân sách của chính phủ và giúp giảm nhu cầu trong nền kinh tế.
Cả hai chính sách này đều làm giảm lạm phát bằng cách giảm sự tăng trưởng của tổng cầu. Nếu tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, giảm tốc độ tăng trưởng AD có thể làm giảm áp lực lạm phát mà không gây ra suy thoái.
Nếu một quốc gia có lạm phát cao và tăng trưởng âm, thì việc giảm tổng cầu sẽ khó hơn. Vì giảm lạm phát sẽ dẫn đến sản lượng thấp hơn và tỷ lệ thất nghiệp cao hơn. Chúng vẫn có thể làm giảm lạm phát, nhưng sẽ gây tổn hại nhiều hơn cho nền kinh tế.
Có thể bạn chưa biết: Chính sách tài khóa là gì?
Kiểm soát tiền lương
Nếu lạm phát do lạm phát tiền lương gây ra, (ví dụ như các công đoàn quyền lực thương lượng để có mức lương thực tế cao hơn), thì việc hạn chế tăng trưởng tiền lương có thể giúp kiềm chế lạm phát. Tăng lương thấp giúp giảm lạm phát do chi phí đẩy và giúp kiềm chế lạm phát do cầu kéo.
Chủ nghĩa kiếm tiền
Chủ nghĩa tiền tệ tìm cách kiểm soát lạm phát bằng cách kiểm soát lượng cung tiền. Những người theo chủ nghĩa tiền tệ tin rằng có một mối liên hệ chặt chẽ giữa cung tiền và lạm phát. Nếu bạn có thể kiểm soát sự tăng trưởng của cung tiền, thì bạn sẽ có thể kiểm soát được lạm phát. Những người theo chủ nghĩa tiền tệ sẽ nhấn mạnh các chính sách như:
- Lãi suất cao hơn (chính sách tiền tệ thắt chặt)
- Giảm thâm hụt ngân sách (chính sách tài khóa giảm phát)
- Kiểm soát tiền do chính phủ tạo ra
Tuy nhiên trên thực tế, mối liên hệ giữa cung tiền và lạm phát ít mạnh mẽ hơn.
Chính sách bên cung
Thông thường lạm phát là do không có khả năng cạnh tranh dai dẳng và chi phí gia tăng. Các chính sách trọng cung có thể giúp nền kinh tế trở nên cạnh tranh hơn và giúp giảm bớt áp lực lạm phát. Ví dụ, thị trường lao động linh hoạt hơn có thể giúp giảm áp lực lạm phát.
Tuy nhiên, các chính sách trọng cung có thể mất nhiều thời gian và không thể đối phó với lạm phát do nhu cầu tăng cao.
Cách để giảm lạm phát phi mã – Thay đổi tiền tệ
Trong thời kỳ siêu lạm phát, các chính sách thông thường có thể không phù hợp. Kỳ vọng về lạm phát trong tương lai có thể khó thay đổi. Khi mọi người mất niềm tin vào một loại tiền tệ, có thể cần phải giới thiệu một loại tiền tệ mới hoặc sử dụng một loại tiền tệ khác như đồng đô la.
Như vậy, trên đây là nội dung quan trọng về Các biện pháp kiềm chế lạm phát. Bên cạnh đó, bài viết còn chỉ ra nguyên nhân và ảnh hưởng của lạm phát đối với nền kinh tế. Hy vọng sẽ giúp mọi người hiểu thêm về tình trạng lạm phát và chính sách khắc phục.
Bài viết tham khảo: